Ilahiyat Ve Astronomi
in Podcast / Tr
Türkiye’de düz dünyacılık mümkün mü? Orta Çağ İslam ilahiyatçılarına sordum.
Bu ilk podcast kaydımda, Antik Yunan’dan Kopernik’e uzanan astronomi tarihindeki eksik basamaktan, yani İslam orta çağından bahsediyorum. Temel kaynağım ise beklenmedik bir yerden, İmam Gazali’nin Filozofların Tutarsızlıkları (Tehafüt el-Felasife).
Kaydı buradan indirebilirsiniz ya da aşağıdan dinleyebilirsiniz:
Notlar
Güllabi ile Kültür Fizik’in ilk bölümünde sosyal medyada çok konuşulan ve Türkiye’de de örgütlü olan düzdünyacılık vesilesiyle, İslam ilahiyatı ve bilim tarihinden bahsediyorum. Bunun nedeni ne düzdünyacıların ne de Düz Dünya yanlışlamacılığının, İslam coğrafyasının tarihine atıfta bulunmaması. Düz Dünya’nın neden olamayacağıyla ilgili en önemli Türkçe kaynak ise Evrim Ağacı’nda, Bilimsel ayrıntılar için oraya danışabilirsiniz. Ben bu kayıtta bunlardan bahsetmiyorum.
Bahsedeceğim diğer konular için ise dinlemenizi kolaylaştırmak için kullandığım kaynakların listesi ve çeşitli görseller şu şekilde:
Düz Dünya hareketinin Hristiyan Selefizmi ile olan tarihsel bağlantısı için en kapsamlı kaynak, Christine Garwood’un Flat Earth: The History of an Infamous Idea kitabı.
Güneş merkezcil evren modelinin kabulünün öncesinde, 1500 yıldan uzun süre boyunca kabul gören Batlamyus evreninde de dünya küreydi. Kayıtta bahsettiğim, gezegenlerin üzerinde hareket ettiği gök feleklerini gözünüzde canlandırmakta zorlanıyorsanız, Andreas Cellarius’un 1661’de çizdiği Harmonia Macrocosmica’dan bu felekleri görebilirsiniz:
- Kayıtta Batlamyus modelinin gerçekliği matematiksel olarak açıklayabilmek için kullandığı en önemli kavramlardan yani epicycle ve equanttan da bahsettim.
- ve bu matematiksel yamalardan, çok daha basit bir çözümle kurtulunmasını sağlayan Nasrettin Tusi’den ve Tusi çiftinden de bahsettim. Nasrettin Tusi’nin kendi el yazmasından Tusi çifti hesapları da burada:
- İslam Orta Çağ’ına geldiğimizde, pek beklenmeyecek bir yapıta ve âlime atıfta buluyorum; İmam Gazali’nin Tehafüt el-Felasife‘sine yani Filozofların Tutarsızlıkları yapıtına (Berkir Karlığa çevirisi). Alıntılar ise şunlar:
- Son olarak, madem İslam Orta Çağı’nda Dünya’nın şekli biliniyordu, ve kıble buna göre hesaplanıyordu, o zaman geçmişte yapılmış bir caminin kıblesine bakarak bunu görmek mümkün mü, sorusundan yola çıkarak; Bangladeş’in Bargerhat kentindeki yapımı 1459’da bitmiş Shat Gombuj yani altmış kubbe camine bakıyorum. Aşağıda hem Diyanet‘in hem de Google‘ın Kıble bulma aplikasyonlarından, caminin mimarisinin küre üzerinde hesaplanmış bir kıbleye göre yapıldığı görülüyor. Bunun da en önemli göstergesi, Shat Gombuj Cami’nin 22°40′28″ kuzey paralelinde, yani 21°25′21″ kuzey paralelindeki Kâbe’nin kuzeyinde olmasına rağmen, kıble yönünün batı-kuzey batı yönünde olmasından kaynaklanıyor.
